Η μουσική από αρχαιοτάτων χρόνων έχει κατά καιρούς συνδεθεί με διάφορους μύθους και θρύλους. 'Aλλωστε χώρες με έντονο παγανιστικό παρελθόν, διέπονται από ύμνους (προσευχές) προς θεούς αρκετά πιο βάναυσους από αυτούς που έχουμε συνηθίσει. Προσφεύγοντας σε παραδείγματα θα ήταν χρήσιμο να αναφερθούμε στον κατάδεσμο της Πέλλας, όπου ουσιαστικά πρόκειται για ξόρκι (και όχι δε λέει «Γεια σου καλημέρα, Γεια σου καληνύχτα, Γεια σου καληνότσες») επίκλησης δαιμόνων.
Θα προσπαθήσουμε σε οχτώ μέρη να βρούμε όλους εκείνες τις ενδιαφέρουσες ιστορίες που κρύβονται πίσω από συνθέσεις, συγκροτήματα και τραγούδια. Φυσικά δε γινόταν να ξεκινήσουν από κάπου αλλού πέρα από το «Τρίτονο του Διαβόλου» ή όπως είναι πιο γνωστό, το “Diabolus in Musica”. Πρόκειται για την Πέμπτη Ελαττωμένη ή την Τέταρτη αυξημένη και το όνομα της το πήρε τόσο από τον απόκοσμο ήχο της όσο και από την κίνηση των δαχτύλων πάνω στο πιάνο, όπου για να παιχτεί σωστά, τα δάχτυλα έρχονται σε μία θέση που θυμίζει τα devilhorns.
Τελικά είχε απαγορευθεί στον Μεσαίωνα;
Ίσως όλοι έχουμε ακουστά ότι η Καθολική εκκλησία απαγόρευσε τη χρήση του τρίτονου, καθώς φοβόταν πως η χρήση του μπορεί να είχε καταστροφικές/διαβολικές συνέπειες, κάτι τέτοιο όμως δεν είναι απόλυτα ακριβές. Δεν υπάρχει κάποιο επιβεβαιωμένο έγγραφο ή διάγγελμα που να τεκμηριώνει κάποια απαγόρευσή του, από την άλλη δεν σίγουρα τύγχανε της εκτίμησης του επίσημου κλήρου, γεγονός που ήταν αρκετό να το απομονώσει εκείνη την εποχή.
Ο θρύλος όμως δεν ξεκινάει από αυτό, αλλά επί τους ουσίας πρόκειται για μία «παρεξήγηση». Το τρίτονο Diabolus in Musica είναι εξαιρετικά δύσκολο να τραγουδηθεί και μην ξεχνάμε ότι τότε, πολλά από τα τραγούδια ήταν εκκλησιαστικοί ύμνοι με χορωδίες. Η σύγχυση σχετικά με την απαγόρευση του έγκειται σε μία φράση που υπάρχει εντός του Gradus ad Parnassum του Αυστριακού Johann Joseph Fux, όπου αναφέρεται το ακόλουθο: «Mi contra fa est Diabolus en Musica». Ενώ επί της ουσίας ήταν ένας γενικός κανόνας μουσικής – λόγω των προαναφερθέντων αιτιών – και όχι ένας θρησκευτικός «αφορισμός» όπως ερμηνεύθηκε.
H ενίσχυση του μύθου
Φτάνουμε στον 19ο αιώνα και o Ούγγρος μουσικός Franz Liszt συνθέτει τη Σονάτα του Δάντη, η οποία είναι εμπνευσμένη από το ποίημα η «Θεία Κωμωδία». Η σύνθεση χωρίζεται σε δύο μέρη και στο πρώτο, που «αντικατοπτρίζει» τις ψυχές στην κόλαση, έχουμε εκτεταμένη χρήση του τρίτονου.
O ήχος έχει παρομοιαστεί με απελπισμένη κραυγή, με σύρσιμο πόρτας ή όπως έχει πει ο Gerald Moshell "Λόγος που είναι τόσο ανατριχιαστικό, παραμένει ακόμα άγνωστος".
O μύθος γιγαντώνεται ακόμα περισσότερο αν αναλογιστούμε ότι δύο από τα - κοινός αποδεκτά - τρομακτικά τραγούδια το χρησιμοποιούν σε ευρεία έκταση. Ο λόγος για το “Dies Irae” (Η μέρα της Οργής) και όχι δεν αναφέρομαι στο κομμάτι των Rotting Christ, αλλά στον ύμνο που γράφθηκε από μοναχούς τον 13ο αιώνα, με σκοπό να περιγράψει την ημέρα της κρίσης. Το δεύτερο είναι από τον «μετρ» του είδους Liszt και το “ Danse des morts”.
Φτάνοντας στο σήμερα
Είτε πρόκειται για μία φυσική τάση προς στο σκοτεινό ή για συνειδητή επιλογή, το τρίτονο δε θα μπορούσε από σύγχρονη μουσική και δη το Hard Rock (σε όλο του φάσμα). Το ακούμε στο “Purple Haze” του Jimi Hendrix, στο “Enter Sandman” των Metallica και φυσικά από εκεί που δε γινόταν να λείπει, το ομώνυμο κομμάτι των Black Sabbath.
Πιθανώς να πρόκειται για έναν μύθο που εντέχνως καλλιεργείται από τους μουσικούς για να δώσουν στις ιδέες τους, όπως πιθανώς έκανε στο πρελούδιο του “Τριστάνος και Ισόλδη” o Wagner για να περιγράψει την απαγορευμένη αγάπη. Ίσως πάλι να κάποιοι να οδηγήθηκαν από κάποια ανώτερη ύπαρξη, σαν την περίπτωση του Αγίου Γεωργίου και το Dies Irae (μία από τις πολλές εκδοχές για το ποιος αρχικά το συνέθεσε). Βέβαια δεν μπορούμε να αποκλείσουμε και κάποιοι να προσπάθησαν μέσω αυτού να επικαλεστούν ανώτερες δυνάμεις για να κάνουν συμφωνίες (Giuseppe Tartini ο οποίος θρυλείται ότι έκανε συμφωνία με τον Διάολο για να «δαμάσει» το βιολί).
Το πιθανότερο όλων είναι να πρόκειται για μία σειρά συμπτώσεων και δεισιδαιμονιών που γιγάντωσαν τη φήμη γύρω από την προέλευση του, όμως κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τον πραγματικά «μοχθηρό» του ήχο. Και αν το κάνει, φτάνει να πατήσει play στο παρακάτω και να αναθεωρήσει.
