Έχεις ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Έχεις διαβάσει για τον κινηματογράφο. Έχεις σπουδάσει κινηματογράφο. Έχεις δει στο Facebook το gif του Orson Welles να χειροκροτάει. Έχεις δει στα Φιλαράκια τη Rachel να λέει ότι την έκανε να βαρεθεί και δεν κατάλαβε και τίποτα. Έχεις δει τον χαρακτήρα του Mister Burns να παίζει μικρός με το έλκηθρό του πριν γίνει μεγιστάνας. Το έχεις δει να μοστράρει σε λίστες με τις Κορυφές του παγκόσμιου Κινηματογράφου -συνήθως σε περίοπτες θέσεις. Δεν έχεις διαφύγει, όμως, την αναφορά στον Πολίτη Κέιν, μια από τις ταινίες που ακόμα και μέσω της ποπ κουλτούρας επιβεβαιώνει τη σημασία του στον κινηματογράφο.
Είναι δύσκολο να εξετάσουμε μια μνημειώδη ταινία σαν τον «Πολίτη Κέιν» χωρίς να καταφύγουμε στη μερική υπερβολή και τον ακαδημαϊσμό όποτε επιχειρούμε να προσεγγίσουμε το μέγεθός του. Και αυτό διότι για πολλούς αποτελεί τη γέννηση ενός κινηματογράφου διαφορετικού από αυτόν που μέχρι τότε αναζητούσε τα μέσα έκφρασής του. Είναι, αν όχι το οριστικό, τότε σίγουρα ένα από τα κεντρικά σημεία της «ενηλικίωσης» του μέσου και της πλήρης αξιοποίησης της αφήγησης της κινούμενης εικόνας προτού αυτή ξεκοκκαλιστεί από τον μεταμοντερνισμό και τα Νέα Κύματα. Το σημείο που η πλήρης ευθυγράμμιση τόλμης, ταλέντου και οράματος γεννούν τους κώδικες που συναντούμε έως και σήμερα.
Είναι, αν όχι το οριστικό, τότε σίγουρα ένα από τα κεντρικά σημεία της «ενηλικίωσης» του μέσου και της πλήρης αξιοποίησης της αφήγησης της κινούμενης εικόνας
Το 1941, ο Welles στην ηλικία των 25 ετών ολοκληρώνει υπό τη σκέπη της RKO Pictures την ιστορία ενός αινιγματικού μεγιστάνα με ταραχώδη βίο, του Charles Foster Kane, του οποίου ο θάνατος κινητοποιεί τον Jerry Thompson να αποκρυπτογραφήσει τη σημασία της τελευταίας του λέξης, “Rosebud”. Μέσα από την έρευνά του στα αρχεία του, τις μαρτυρίες συνεργατών και φίλων του, όπως και της πρώην συζύγου του, μαθαίνει τη ζωή του, σκιαγραφεί το επιχειρηματικό του δαιμόνιο, γνωρίζει τις υπερβολές του και την εμμονή του με το μεγαλείο, γίνεται εξ ακοής μάρτυρας ενός αποτυχημένου γάμου και αποτυγχάνει να βρει, τελικά, μια απάντηση. Γιατί αυτή ήταν κάτι που δε θα μάντευε κανείς, παρά μόνο ο θεατής, και μόνο αυτός και ο αποθανών πρωταγωνιστής θα ξέρουν με το κλείσιμο του φιλμ.
Αν θέλουμε να μιλήσουμε για τα στοιχειώδη, δε μπορούμε να μη μιλήσουμε για τη σκηνοθεσία της ταινίας. Μια κάμερα που άλλοτε κινηματογραφεί από χαμηλά και παρουσιάζει τον Kane σα γίγαντα, ένα βάθος πεδίου που η δράση συμβαίνει παρασκηνιακά και στο προσκήνιο ταυτόχρονα ενώ πολλές φορές δημιουργεί δέος με την έκτασή του, ένα διαρκές παιχνίδισμα με τις σκιές που ορίζει την πάλη ανάμεσα στις δύο φύσεις του ήρωα, το σκοτάδι και το φως του. Όλες αυτές οι τεχνικές, ακόμα και οι συμβολισμοί που προκύπτουν εξ αυτής, είναι στοιχεία που όλος ο μετέπειτα κινηματογράφος θα αξιοποιήσει ως δάνεια ή θα οικειοποιηθεί με αυτό το φιλμ ως σημείο αναφοράς. Διότι μπορεί να υπήρξαν άλλες ταινίες που πειραματίστηκαν με αυτά τα σκηνοθετικά τρικ, αλλά με τέτοιο εκτόπισμα και τέτοια επιρροή, δύσκολο να μην αναζητηθούν εδώ οι ρίζες τους.
Φυσικά, το μεγαλείο του Κέιν δεν περιορίζεται στην εικόνα του, συναντάται και στο σύνθετο (έστω για την εποχή) σενάριό του. Ο Welles με τη βοήθεια του Herman J. Mankiewicz επιτυγχάνει έναν οργανικό εγκιβωτισμό του παρελθόντος στο παρόν, μια διαρκή διακοπή για αναδρομές από διαφορετικά πρόσωπα, η οποία δε μπερδεύει τον θεατή, αλλά του παρέχει τις πληροφορίες με τρόπο άμεσο και ουσιαστικό. Επιπλέον, αν και οι υποκειμενικές μαρτυρίες μπορούν να θεωρηθούν αναξιόπιστες, εδώ επιτρέπουν μια πολύπλευρη, σύνθετη ψυχογράφηση ενός χαρακτήρα σύνθετου που αναγκάστηκε να ζει στη σκιά των προσδοκιών των άλλων, μέχρι που τελικά έχασε το μέτρο μεταξύ του εαυτού του και της περσόνας που όφειλε να διατηρήσει στον έξω κόσμο. Ενός ανθρώπου που η ίδια του η φλόγα στάθηκε αδύνατο να τεθεί υπό έλεγχο. Και τελικά μαζί με τον ίδιο, έκαψε και το Rosebud (το πρώτο κινηματογραφικό macguffin, το αινιγματικό αντικείμενο που θα ανοίξει την πόρτα για τη βαλίτσα του Pulp Fiction, το κουτί του Seven και τις Infinity Stones των Avengers).
Ο Welles με τη βοήθεια του Herman J. Mankiewicz επιτυγχάνει έναν οργανικό εγκιβωτισμό του παρελθόντος στο παρόν
Αν και ο Πολίτης Κέιν ήταν αυτός που καταξίωσε οριστικά τον Welles, στάθηκε πολλές φορές και η κατάρα του. Δύσκολα θα τον θυμόταν κάποιος εξίσου για τις «Καμπάνες Του Μεσονυκτίου», για το «Touch of Evil», την «Κυρία Από τη Σαγκάη» ή τον πειραματισμό του «F For Fake», ταινίες που, αν και θεωρούνται αριστουργήματα, πάντα θα ζουν στη σκιά του Κέιν. Το άστρο που δεν πρόκειται να σβήσει, ακόμα κι αν ο κινηματογράφος αλλάξει άρδην. Ήδη έχει ζήσει και βασιλεύσει μετά από τόσες αλλαγές, η συνέχειά του είναι κάτι το βέβαιο. Γιατί ο Welles ήταν μια ιδιοφυία που χειριζόταν το φιλμ με τον ίδιο τρόπο που εξασκούσε το πάθος του για την ταχυδακτυλουργία και πρόσφερε στο κοινό αγνή Μαγεία.