Πανδημία: ένας όρος που βλέπαμε στην Τέχνη και διαβάζαμε σε ιστορικά κείμενα αλλά δεν πιστεύαμε ότι θα βιωθεί εξ ημών. Που νομίζαμε ότι η πρόοδος της ιατρικής και της κοινωνίας εν γένει θα το απέτρεπε και ένα τέτοιο σενάριο θα έμενε αποκλειστικά εντός των συνόρων της καταστροφολογίας και (ξανά) της Τέχνης. Κάποια ανώτερη δύναμη φρόντισε να μας υπενθυμίσει, ωστόσο, ότι η πρόοδος που έχει γίνει είναι επιφανειακή και ο κορωνοϊός έγινε πραγματικότητα. Και μαζί με αυτόν, το επακόλουθο μέτρο της καραντίνας.
Τώρα που αυτή η περίοδος αποτελεί προσωρινά παρελθόν, που αρχίζουμε να ξανακυκλοφορούμε στους δρόμους και να κάνουμε τα δειλά πρώτα βήματα προς την εκ νέου κοινωνικοποίηση, ανατρέχουμε πίσω στα φαινόμενα που ζήσαμε. Στη ρουτίνα της πλήξης, στην καθημερινή συναναστροφή με τα ίδια πρόσωπα εντός τεσσάρων τειχών, στην οργή, στην αβεβαιότητα, στις προσπάθειες παραγωγικού γεμίσματος του κενού χρόνου και στην ενοχή κάθε φορά που αυτός δεν αξιοποιούνταν δημιουργικά.
Μέρος αυτού δε θα μπορούσαν να μην αποτελούν οι ταινίες που είδαμε. Επειδή κατανοούμε πόσο συνειρμικά μπορεί να δράσει ο εγκέφαλος, κάνουμε την εξής παραδοχή: όλοι όταν θα θυμόμαστε την καραντίνα στο μέλλον, θα τη συνδυάζουμε με κάτι. Κι αν αυτό το κάτι είναι μια ταινία; Γιατί θα γίνεται αυτός ο συνειρμός; Με αυτήν την υπόθεση κατά νου, η «σινεφίλ κάστα» του depart σας παρουσιάζει τις ταινίες με τις οποίες θα έχει άρρηκτα δεμένη την καραντίνα στο κεφάλι της.
Η Ώρα Του Λύκου/Vargtimmen του Ingmar Bergman (1968)
Ο Bergman ήταν η βασική αιτία που εντρύφησα στον Κινηματογράφο. Όταν είδα την Persona του στα 14 μου δεν κατάλαβα τίποτα, αλλά μαγεύτηκα σε σημείο να υποσχεθώ στον εαυτό μου πως θα ασχοληθώ με την Έβδομη Τέχνη έως ότου καταλάβω τα βαθύτερα νοήματά της. Μέσα στα χρόνια, δεν έχω δει το σύνολο της φιλμογραφίας του, κάτι το οποίο επιχειρώ να επιτύχω ανά τακτά διαστήματα. Η Ώρα Του Λύκου, το διαβόητο «μοναδικό θρίλερ του Bergman» ήταν ένα από τα φιλμ του που μου είχαν διαφύγει. Είχε έρθει η ώρα να καλυφθεί το κενό.
Αν και δε μπορώ να την κατατάξω ανάμεσα στις αδιαμφισβήτητες κορυφές του, η διαστροφή, η έννοια του βεβαρημένου παρελθόντος, η εφιαλτική του ατμόσφαιρα, τα κρυμμένα μυστικά και η σύμμειξη φανταστικού και πραγματικού σε ένα γκροτέσκο πλαίσιο, βρήκαν κέντρο στις αναζητήσεις μου. Στις ανάγκες μιας περιόδου που το βιολογικό μου ρολόι μεταλλάχθηκε, που η ψυχολογία μου έκανε περίεργα σκαμπανεβάσματα και η κάθε μέρα έμοιαζε πανομοιότυπη με την προηγούμενη. Πολλοί μπορεί να σοκαρίστηκαν από τις παρανοϊκές απεικονίσεις ενός νου στα όρια της κατάρρευσης. Eγώ κρατάω ως κομμάτι ταύτισης το στιγμιότυπο στο οποίο η Liv Ullmann κοιτά τρομαγμένη τον Max Von Sydow που προσπαθεί να μείνει ξύπνιος κοιτάζοντας το ρολόι του ενώ περιμένει να τελειώσει «η ώρα που οι περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν και ο ύπνος είναι βαθύτερος», η Ώρα Του Λύκου. Γιατί για πρώτη φορά μπορούσα να νιώσω δύο χαρακτήρες στις δύσκολες, σιωπηλές τους στιγμές.
Φοίβος Κρομμύδας
Έκρηξη Εγκεφάλου/Brain Damage του Frank Henenlotter (1988)
Η καραντίνα ήταν μια καλή ευκαιρία για μπόλικο σινεμά, κάθε είδους, κάθε δεκαετίας. Πάντοτε όμως η επιστροφή στη δεκαετία του ‘80 είναι αναπόφευκτη. Βρήκε τη χρυσή τομή ανάμεσα σε υπερβολικές, φτηνές, εξυπνότερες απ’ ότι δείχνουν ταινίες και δη στο σινεμά τρόμου. Το Brain Damage (1988) του Frank Henenlotter τικάρει όλα τα παραπάνω κουτάκια. Τι συμβαίνει όταν ένας τυπικός έφηβος (με υπέροχες αφίσες Bauhaus και Suicide στο δωμάτιό του) δέχεται επίθεση από ένα παράσιτο με φαλλικό σχήμα και δική του νοημοσύνη. Το παράσιτο Aylmer ή (Elmer) δίνει μια απίστευτη ευφορία στον ξενιστή του, τρέφεται όμως από τον εγκέφαλό του, ενώ ταυτόχρονα ζητά επιπλέον θύματα. Κι έτσι ο συμπαθής έφηβος ξεκινάει ένα μονοπάτι προς την ευφορική παράνοια.
Μια διόλου διακριτική αλληγορία για τη χρήση ουσιών, η ταινία συνδυάζει όλα τα καλά και τα κακά μιας ταινίας τρόμου των 80ς, ενώ κρατάει όσο μπορεί από το να γίνει εντελώς camp αλλά και προς τιμήν της δεν παίρνει εχθρική στάση απέναντι στα ναρκωτικά ή τους χρήστες (θυμίζω πως στα μέσα της δεκαετίας του ‘80 επικράτησε ο περίφημος πόλεμος κατά των ναρκωτικών τόσο από τη Nancy Reagan όσο και από την μετέπειτα κυβέρνηση George Bush Sr). Και όπως σε κάθε αλληγορία, έτσι κι εδώ μπορείς να κάνεις πολλαπλές αναγνώσεις του περίφημου “too much of a good thing” και πέρα από τα ναρκωτικά, σε πιο καθημερινά, πιο αποπνικτικά πράγματα. O Aylmer είναι ο,τιδήποτε σου τάζει την ομορφιά κι ο,τιδήποτε σε τρώει.
Κώστας Χανδρινός
Η Τελευταία Νύχτα Του Κόσμου/Last Night του Don McKellar (1998)
Ήμουν έτοιμος να πάω να δω την νέα ταινία του Οικονομίδη όταν έσκασε σαν βόμβα νυχτερίδας η είδηση ότι οι κινηματογραφικές αίθουσες κλείνουν μέχρι νεωτέρας. Κι ύστερα εγκλεισμός, ένα αποκαλυπτικό σκηνικό για τους περισσότερους, που στα μάτια κάθε άρρωστου σινεφίλ ισοδυναμεί με κερδισμένο χρόνο και νέες ανακαλύψεις. Κάπως έτσι άρπαξα την ευκαιρία και βούτηξα σε σκονισμένες λίστες με δυστοπικές ταινίες που ερμηνεύουν τα δυσοίωνα σημεία των καιρών. Τα μάτια μου έπεσαν αμέσως στο Last Night (1998) του Don McKellar, μια σκληρή μαύρη κωμωδία με βαθιά ανθρωπιστικά μηνύματα, που ακολουθεί τις ζωές διαφόρων χαρακτήρων την τελευταία μέρα του κόσμου.
Στην παρηκμασμένη πόλη του Τορόντο ορισμένοι από αυτούς αποφάσισαν να γιορτάσουν την τελευταία μέρα με ένα οικογενειακό δείπνο, κάποιοι άφησαν ελεύθερες τις καταπιεσμένες ζωώδεις επιθυμίες τους, άλλοι σχεδίασαν την ηρωική τους έξοδο με μαζικές αυτοκτονίες, ενώ μερικοί δεν έκαναν απολύτως τίποτα. Τόσες πολλές επιλογές που πραγματικά ζωγράφισαν στο μυαλό μου τις εικόνες των τελευταίων επιθυμιών κάθε αναστατωμένου πολίτη υπό το φόβο και την απειλή του άγνωστου εχθρού. Έτσι κι εδώ αγχωμένοι άνθρωποι στοιβάχτηκαν σε ουρές, έχτισαν αποθήκες τροφίμων, εξόπλισαν το σπίτι τους με επαγγελματικές συσκευές, χαιρέτησαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα και προετοιμάστηκαν για το τέλος του δικού τους κόσμου. Μια ζοφερή ιδέα, κατάλοιπο της γενικής αναταραχής λόγω της έλευσης του 21ου αιώνα, που όμως ήταν πιο επίκαιρη από ποτέ, αφού κόλλησε σαν πρόσθετο ερμηνευτικό κομμάτι στο παζλ της γενικής απαγόρευσης.
Ιάκωβος Τσαγκαράκης
The Long Goodbye του Aneil Karia (2020)
Από όσες ταινίες είδα κατά την περίοδο της κλεισούρας, η μικρού μήκους “The Long Goodbye” του 'Ανιλ Καρία είναι αυτή που όπως φαίνεται στο μέλλον θα συνδέω με την καραντίνα ελέω corona. Δεν θα αναφερθώ καθόλου στην υπόθεση, αφού κι ο ίδιος πριν δω την ταινία δε γνώριζα περί τίνος πρόκειται κι έτσι το τρίο ηθοποιού, σκηνοθέτη και κινηματογραφιστή με αιφνιδίασε όπως χρειαζόμουν.
Θα μείνει στο μυαλό μου για τον ακριβή ρυθμό του και την ισορροπία στην δομή όπως και για την ικανότητα του Karia να καθηλώνει δείχνοντας εικόνες έντονης πολιτισμικής αντίθεσης, αφού σε λίγα λεπτά διαδέχονται η μυρωδιά της ασφάλτου την οικογενειακή εστία και το μίσος την ευτυχία. Κυρίως θα θυμάμαι ακριβώς πότε και πώς είδα το The Long Goodbye επειδή εν καιρώ πανδημίας ένιωσα ακόμη λιγότερο ασφαλής και λίγο περισσότερο συνάνθρωπος.
Το φιλμ που είναι διαθέσιμο στο YouTube, θα δρούσε και ως προπομπός της ομώνυμης μουσικοχορευτικής θεατρικής παράστασης που θα έκανε πρεμιέρα στα μέσα Μαρτίου στο Λονδίνο.
'Ακης Μαρκόπουλος
